واریکوسل و درمان آن

بیماری واریکوسل یا واریسی شدن عروق بیضه در 10درصد مردان بالغ مشاهده می گردد و شایعترین عامل ناباروری مردان می باشد و تنها درمان قطعی آن جراحی می باشد. نوع شدید یا درجه 3 آن معافیت دائمی پزشکی از خدمت سربازی خواهد داشت.

بیماری واریکوسل چیست؟

واریکوسل یا واریسی شدن عروق بیضه شایعترین بیماری مردان پس از بلوغ می باشد و 10درصد مردان بالغ به آن مبتلا می باشند. واریکوسل شایعترین عامل ناباروری مردان می باشد. سن شروع بیماری معمولا در زمان بلوغ و یا بلافاصله پس از بلوغ می باشد ولی در سن کمتر یا سن بالا نیز ممکن است ایجاد گردد.

عامل ایجاد بیماری واریکوسل چیست؟

بیماری واریکوسل با واریسی شدن و گشادشدن عروق وریدی (سیاهرگهای)بیضه ظاهر می گردد که در دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم بندی می گردد. در نوع اولیه، هیچ عامل ایجادکننده مشخصی وجود ندارد، گرچه تئوری اشکال در دریچه های لانه کبوتری وریدهای بیضه، طولانی بودن مسیر این وریدها و احتمال اثر فشاری سایر عروق و احشاء شکمی مطرح می باشد ولی هنوز علت مشخصی برای آن ثابت نشده است. این نوع عامل عمده واریکوسل است و 90درصد در سمت چپ می باشد. نوع ثانویه که بدنبال وجود عامل مشخص ایجادکننده انسداد در عروق داخل شکم ایجاد می گردد درصد کمی از واریکوسل ها را شامل می شود و علت ایجادکننده آن غالبا توده های شکمی، بخصوص تومورهای بدخیم می باشد که تشخیص آن مهم و حیاتی است.

علائم بیماری واریکوسل چیست؟

بیمار ممکن است با شکایت بزرگی، یا عدم تقارن بیضه ها، یا درد بیضه، و یا پس از ازدواج، با ناباروری مراجعه کند. ولی شایعترین فرم آن، بدون علامت، و بطور اتفاقی، حین معاینه، متوجه آن می گردند. درمعاینه، بزرگی و تورم عروق بیضه، بخصوص در سمت چپ مشهود است و درحالت ایستاده، و یا افزایش فشار شکمی تشدید می یابد و در حالت خوابیده از بین می رود (درصورتیکه تورم عروق درحالت خوابیده از بین نرفت، بایستی به نوع ثانویه آن شک کرد.)

افتراق واریکوسل ازنظر شدت بیماری:

بیماری واریکوسل ازنظر شدت به 3 درجه تقسیم بندی می گردد. در نوع درجه 1 اتساع عروق فقط حین فشار شکمی در لمس توسط پزشک قابل لمس، و تشخیص می باشد. در نوع درجه 2 با فشار شکمی، اتساع عروق، قابل مشاهده می گردد. و در نوع درجه 3 حتی بدون فشار شکمی، اتساع عروق، درحالت ایستاده قابل مشاهده می باشد. لازم به ذکر است نوع درجه 3 آن ازنظر قانون خدمت سربازی در ایران معافیت دائم و انواع درجه 1 و 2 معافیت از رزم خواهد داشت.

چه بیماری احتیاج به درمان دارد؟

همانگونه که گفته شد 10درصد مردان پس از سن بلوغ درجاتی از واریکوسل دارند ولی همه آنها احتیاج به درمان ندارند. اگر واریکوسل برای فرد، عارضه ای ایجاد کند لازم است درمان انجام گردد. درغیراینصورت احتیاج به درمانی نیست.

عوارض واریکوسل چیست؟

عوارض واریکوسل شامل ایجاد درد، آتروفی (کوچک شدن سایز و نرم شدن قوام بیضه)و ناباروری می باشد. درد ناشی از واریکوسل دردی با کیفت احساس سنگینی، که با فعالیت و ایستادن تشدید یافته و با استراحت بهبود می یابد.

آیا بیمار مبتلا به واریکوسل بدون عارضه احتیاج به پیگیری دارد؟

بلی؛ همانگونه که گفته شد اگر واریکوسل عارضه ای ایجاد نکند احتیاج به درمان نیست. ولی لازم است بیمار بصورت ماهانه، خود را معاینه کند. و درصورت کوچک شدن سایز بیضه، و یا تغییر در قوام آن، لازم است توسط پزشک معاینه شود.

همچنین اگر بیمار مبتلا به واریکوسل ازدواج نکرده و یا خواستار داشتن فرزند دیگری در آینده می باشد، بایستی هر 6 ماه با آزمایش اسپرم، ازنظر باروری بررسی گردد و درصورت شروع تغییرات و ضعیف شدن نطفه احتیاج به درمان دارد.

آیا درمان دارویی برای واریکوسل وجود دارد؟

جواب: خیر.

درمان واریکوسل فقط اقدامات مداخله گرانه (غیردرمان خوراکی یا دریافت دارو ازطریق تزریق)می باشد. در ساده ترین روش تزریق مواد ایجادکننده انسداد عروق از طریق پوست بداخل وریدهای بیضه مبتلاست که این روش درصد موفقیت کمتر و عارضه درد مزمن و یا هیدروسل بیشتری می باشد. بهترین درمان از نظر اینجانب درمان جراحی است.

روشهای جراحی واریکوسل چیست؟

جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی اقدام به بستن وریدهای بیضه مبتلا می باشد که پس از انسداد این وریدها بتدریج بدلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین می رود و واریکوسل برطرف می گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول 4-2 سانتیمتر قابل انجام است.

روشهای جدید جراحی واریکوسلکتومی چیست؟

روشهای جدید واریکوسلکتومی یکی انسداد عروق از طریق کاتتریزاسیون وریدی و انسداد عروق مبتلا است. که هزینه آن بالاست و درصد موفقیت آن بالا نیست ولی بصورت سرپایی و با کمترین درد انجام می گردد.

روش لاپاروسکوپی(laparoscopic varicocelectomy)که امتیاز آن برش کوچکتر و بزرگنمایی حین جراحی، ولی بدلیل عدم دسترسی جراح به وریدهای فرعی، احتمال عود واریکوسل بیشتر است و همچنین سه برش بر روی پوست بجای یک برش انجام می گیرد.

لازم است این نکته ذکر گردد که در نوع درمان جراحی وریدهای با سایز کوچک را که استعداد واریسی شدن در آینده دارد و منشاء عود واریکوسل درآینده خواهد بود. در روش جراحی معمولی قابل تشخیص نمی باشد ولی صدمه به بافت بیضه کمتر صورت می گیرد در هر صورت هر کدام از این نوع درمان ها مزایا و مضراتی دارند که باید جراح در نظر بگیرد و سبک سنگین کند.

آیا واریکوسلکتومی عارضه ای دارد؟

درجواب بایستی گفت که هر اقدام پزشکی احتمال عارضه دارد همانگونه که عدم درمان واریکوسل نیز احتمال بروز عارضه دارد.

عوارض واریکوسلکتومی شامل:

1- احتمال عود واریکوسل که در روش معمولی و سنتی واریکوسلکتومی 25% - 5% ذکر شده

2- ایجاد هیدروسل (آب آوردگی بیضه)که احتمال آن در روش معمولی جراحی واریکوسلکتومی 15- 5 درصد است.

3- عارضه سوم احتمال آتروفی بیضه که در روش جراحی معمولی کمتر از 3%است.

آیا عمل جراحی واریکوسلکتومی منجر به معلولیت یا ناباروری می گردد؟

این سؤالی است که بسیاری از بیماران قبل از جراحی سؤال می کنند و درجواب بایستی گفت که عمل واریکوسلکتومی جهت درمان یا جلوگیری از ناباروری انجام می گردد و خود منجر به ناباروری نمی گردد و پس از جراحی نیز فرد می تواند به فعالیتهای عادی روزمره و انجام ورزش و کار بطور معمول و قبل از جراحی بازگردد. لذا معلولیتی ایجاد نمی کند.